Erkend als theoretisch goed onderbouwde ADHD methodiek

Remweg is door de Erkenningscommissie Interventies erkend als theoretisch goed onderbouwde methodiek: zie het ‘Dossier Effectiviteit van jeugdinterventies’ op www.nederlandsjeugdinstituut.nl.

De vaak hardnekkige problematiek vraagt thuis, op school of in de leefgroep om een gerichte aanpak. Het programma Remweg biedt hierbij een helpende hand.

Impulsieve, drukke kinderen met aandachtsproblemen

Tijdens hun ontwikkeling leren kinderen gaandeweg hun impulsen te beheersen en hun aandacht te reguleren. Sommige kinderen slagen daar niet goed in: ze kijken of luisteren bijvoorbeeld niet goed, zodat ze niet precies weten wat er van hen verwacht wordt; ze maken geen plannetjes, denken niet van tevoren even na, maar doen het eerste dat in hen opkomt, zonder rekening te houden met de gevolgen van hun handelen. Bij deze kinderen lijkt de REM waarmee ze hun impulsen kunnen beheersen WEG te zijn; ze kunnen niet voor langere tijd geconcentreerd aan een taak blijven werken. Ze stappen vaak over op een volgende activiteit, zonder de vorige echt af te maken; ze laten zich makkelijk afleiden door prikkels waar ze geen aandacht aan zouden moeten besteden; vaak zijn deze kinderen motorisch onrustig; ze zitten voortdurend te friemelen, zijn steeds in de weer. Dit alles kan ernstige gevolgen hebben voor hun ontwikkeling: schoolprestaties kunnen eronder lijden en er kunnen problemen ontstaan in de omgang met andere kinderen en met volwassenen. Als gevolg daarvan kunnen emotionele problemen ontstaan. Wordt het gedrag van een kind gedurende langere tijd gekenmerkt door impulsiviteit, aandachtstekort en motorische onrust, dan kan er sprake zijn van ADHD (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder). Daarnaast zijn er kinderen waarvan het gedrag niet voldoet aan alle criteria voor ADHD, maar die wel een aantal ADHD-kenmerken hebben. Beide groepen kinderen dienen thuis, op school, in de leefgroep en binnen individuele begeleidingssituaties (zoals bij functietraining of remedial teaching) speciaal begeleid te worden. 

Begeleiding via Remweg

Kinderen leren van hun opvoeder(s) eerst te stoppen, goed te kijken en te luisteren. Wanneer deze vaardigheden in voldoende mate zijn ontwikkeld, leren de kinderen zichzelf de volgende vier vragen te stellen:

1.Wat moet ik doen? (probleemoriëntatie en probleemdefinitie)
2.Hoe kan ik het doen? (bedenken van een oplossingsstrategie)
3.Gebruik ik mijn plan? (uitvoeren van een oplossingsstrategie)
4.Hoe heb ik het gedaan? (evaluatie van het denken en handelen)

Het plannen maken, uitvoeren en evalueren heeft betrekking op leertaken zoals rekenen of spelling, praktische taken zoals tafel dekken of de kamer opruimen, en sociale taken zoals het omgaan met leeftijdsgenoten en volwassenen.

Toepassingsmogelijkheden

Remweg kan gehanteerd worden als trainingsmethodiek om een groep ouders of professionele opvoeders in acht bijeenkomsten te leren hoe zij kinderen, met een cognitief ontwikkelingsniveau van 6 t/m 12 jaar, stop-denk-doe-gedrag kunnen bijbrengen. Professionele opvoeders zijn leerkrachten, functietrainers, remedial teachers, groepsleiders en andere aan het onderwijs of de jeugdzorg gelieerde hulpverleners. Naar gelang waar en op welk gebied de problematiek zich voordoet, kunnen deze opvoeders thuis, op school, in de leefgroep of binnen een individuele behandelingssetting Remweg-principes toepassen. Degene die een training voor opvoeders verzorgt, dient deskundig te zijn op het gebied van gedragstherapeutische principes, kennis te hebben van de aard en behandeling van ADHD en te kunnen inspelen op vragen en problemen van opvoeders en kinderen binnen hun specifieke context (gezin, school, leefgroep). Remweg kan door professionele opvoeders ook zelfstandig gebruikt worden als behandelingsmethodiek. Een voorwaarde hierbij is wel dat de gebruiker zelf al deskundig genoeg is op het gebied van ADHD. 

Wetenschappelijke achtergrond

Remweg is een cognitief gedragstherapeutisch programma dat kenmerken heeft van het programma Think Aloud van Camp en Bash (1981), en de oudertrainingsprogramma’s van Barkley (1987, 1990), Braswell en Bloomquist (1991) en Shure en Spivack (1978). Behandelen via Remweg is een vorm van mediatietherapie. Dit betekent dat de behandeling van het kind wordt uitgevoerd door de ouders of professionele op- voeders, die op hun beurt gecoacht worden door de deskundige die de training verzorgt. Remweg is de vrucht van jarenlang ontwikkelingswerk en praktijk- onderzoek, gericht op de behandeling van impulsieve, aandachtsgestoorde en overbeweeglijke kinderen binnen de afdeling Onderzoek en Ontwikkeling van De Waarden/Paedologisch Instituut Nijmegen, een organisatie voor jeugdhulp- verlening, onderwijs en onderzoek. Er werd een vorm gezocht om de ouders van een kind met ADHD actief bij de behandeling te betrekken, met als doel het kind de hele dag door te begeleiden. Dit leidde in het begin van de jaren negentig tot het wetenschappelijk ontwikkelen, uitproberen en toetsen van een trainingsprogramma voor ouders. Dit programma werd de laatste jaren verder ontwikkeld tot een trainingsprogramma voor opvoeders.

Opbouw en inhoud van de Remweg-training 
In bijeenkomst 1 en 2 staat het stoppen, goed kijken en luisteren centraal. Het leren stoppen gebeurt met behulp van een stopkaart en de verbale instructie ‘stop’. Het nauwkeurig leren kijken en luisteren wordt geoefend door imitatie (nadoen) en het opvolgen van eenvoudige instructies. 

In bijeenkomst 3 komt het hardop denken aan de orde. Het kind leert zijn denken en handelen te verwoorden bij het uitvoeren van eenvoudige handelingen, zoals bij het maken van een tekening of bij het aankleden. In eerste instantie moet het kind hardop denken, daarna kan het overgaan op fluisteren, en uiteindelijk moet het zijn denken en doen reguleren met innerlijke spraak. Als instructiemethode wordt hierbij het cognitief modelleren gebruikt: de opvoeder voert een handeling uit terwijl hij/zij daarbij hardop denkt. Het kind doet dit precies zo na. 

In bijeenkomst 4 ligt de nadruk op het herkennen van een probleem en het maken van een plan om het probleem op te lossen. Het kind leert zichzelf de vragen te stellen Stop, wat moet ik doen? en Hoe kan ik het doen/wat is mijn plan? Het gaat vooral om het leren gebruiken van deze vragen en het is minder belangrijk welke antwoorden het kind daarop geeft. Met andere woorden: het gaat meer om het proces dan om het product van denken. 

In bijeenkomst 5 komt het uitvoeren en evalueren van het bedachte plan aan de orde. Het kind stelt zichzelf hierbij de vragen Gebruik ik mijn plan? en Hoe heb ik het gedaan? Ook hierbij gaat het meer om het proces dan om het product van denken. 

In bijeenkomst 6 en 7 komt het gebruik van de vier vragen bij sociale (conflict) situaties aan de orde. 

In bijeenkomst 8 vindt evaluatie van de training plaats. Centraal staat daarbij hoe de opvoeders de training hebben ervaren en in hoeverre de doelstellingen van de training zijn verwezenlijkt. 

Structuur van de bijeenkomsten

Voordat een bijeenkomst plaatsvindt, lezen de opvoeders een leesblad, waarin informatie staat over de onderwerpen die tijdens de bijeenkomst aan de orde komen. De trainer leidt de bijeenkomst in door terug te blikken op de vorige bijeenkomst en een programma-overzicht te geven van de huidige bijeenkomst. Daarna bespreken trainer en opvoeders de gemaakte huiswerkopdrachten. In de vorm van een onderwijsleergesprek bespreekt de trainer vervolgens de onderwerpen die in het leesblad staan. Dan leren de opvoeders in een rollenspel nieuwe vaardigheden, waarbij ook verworven vaardigheden weer aan bod komen. Tenslotte bespreekt de trainer de huiswerkopdrachten voor de komende tijd. Elke bijeenkomst duurt anderhalf tot twee uur. 

Materiaal 
De basisset bestaat uit:
-een handleiding voor de trainer
-een cursusboek voor de opvoeders 
-een Slimpieboek met 66 werkbladen voor het kind met bijbehorende stift om te schrijven/tekenen op de transpoflap
-een boekje met beloningsformulieren
-een Slimpiedoos met Slimpies (behorend bij het beloningssysteem)
-pictogrammen die de te leren Remweg-vaardigheden weergeven 
-Remwegplus boekje 
-een sticker voor de Slimpie-spaarpot

(de Slimpies en de pictogrammen worden als één geheel geleverd)