Een werkvorm gebaseerd op de SEO-R2 Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking-Revised 2

Het SEO-R2 kleurenprofiel is bedoeld voor gedragsdeskundigen die bekend zijn met het theoretisch kader van prof. Dr. A.Došen en het leuk vinden om dit thema wat breder neer te zetten voor het systeem rondom een kind of volwassene met een verstandelijke beperking.

Een revised versie van de SEO!
De SEO wordt al sinds 1985 gebruikt binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking om een inschatting te maken van het emotioneel functioneren van mensen met een verstandelijke beperking. Breed in de praktijk werd de aanvullende informatie vanuit de SEO als bruikbaar ervaren. Er waren echter veel onduidelijkheden over de Schaal zelf omdat de gedragsitems multi-interpretabel waren.
Van 2009 tot eind 2011 is in België hard gewerkt aan een nieuwe SEO. Het Steunpunt Expertise Netwerken startte het project SEN-SEO. Doel was om het thema emotionele ontwikkeling meer onder de aandacht te brengen binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Het resultaat is o.a. de ontwikkeling van de SEO-R (Schaal voor emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised). De schaal is eenduidiger en meer/ook geschikt gemaakt voor afname van de schaal rondom volwassenen. Binnen het project is niet alleen vanuit theoretische invalshoek gekeken naar de SEO, maar men heeft ook gebruik gemaakt van de input en feedback van orthopedagogen en psychologen uit de praktijk door gebruik te maken van klankbordgroepen. De SEO-R voorziet in een duidelijke begrippenlijst, heeft een aantal domeinen aangepast (meer gerichtheid op het emotionele aspect gegeven) en heeft het aantal domeinen uitgebreid met 3 nieuwe. Toegevoegd zijn onder andere: Omgaan met vrije tijd, Morele ontwikkeling en Emotie-regulatie. Nieuwsgierig geworden? Zie voor meer informatie over de SEO-R: www.kennisplein.be

Voor ieder domein is er een bakje met itemkaartjes waar de “kernen” of de “ontwikkeling” of afgedrukt staan. Iedere ontwikkelingsfase heeft daarbij een kleur gekregen. De itemkaartjes behorend bij de adaptatiefase zijn bijvoorbeeld roze.

Met de betrokkenen rondom een cliënt worden de kaartjes uitgekozen die kenmerkend zijn voor die persoon. Door de kaartjes per domein op een domeinkaart te verzamelen ontstaat een kleurenprofiel. In 1 oogopslag wordt duidelijk welke kleuren (ontwikkelingsfasen) overheersen, en welke domeinen afwijken qua kleur en dus een risico op onder- of overvraging met zich mee brengen. De werkvorm leent zich er voor om ook met grotere groepen mensen een inschatting te maken van het emotioneel functioneren. En kan daarnaast gebruikt worden als werkvorm binnen scholing rondom het emotioneel functioneren!

Bij veel kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking is er sprake van een disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Dit houdt in dat de verschillende ontwikkelingsgebieden van de persoon (bijvoorbeeld, cognitief, sociaal, emotioneel) zich niet gelijkmatig ontwikkelen. Wanneer er sprake is van een disharmonische ontwikkeling kan overschatting (een beroep doen op vaardigheden die nog niet of onvoldoende ontwikkeld zijn) of onderschatting (geen beroep doen op vaardigheden die al wel ontwikkeld zijn) in het dagelijks leven het gevolg zijn. Een disharmonisch profiel maakt een cliënt, vooral emotioneel, kwetsbaar en juist vanuit die emotionele kwetsbaarheid ontstaat bij veel cliënten psychische problematiek en/of moeilijk verstaanbaar gedrag. Het gevaar van overschatting is groot wanneer niet duidelijk is op welk emotioneel niveau een persoon met een verstandelijke beperking functioneert. De emotionele ontwikkeling bepaalt in belangrijke mate onze draagkracht in het dagelijks leven. 

Het kleurenprofiel is bedoeld als middel om meer zicht te krijgen op het emotionele ontwikkelingsniveau. Vervolgens kan gezocht worden hoe de benadering en omgeving van de persoon met een verstandelijke beperking het beste op dit ontwikkelingsniveau kunnen aansluiten. 

Het kleurenprofiel neemt de betrokkenen mee met de inschatting van het emotioneel functioneren en de basisbehoeften die daar uit voort vloeien. De eigen kennis en creativiteit van ouders, begeleiders en leerkrachten wordt actief gebruikt en het kleurenprofiel geeft de mogelijkheid om snel kennis toe te voegen rondom de emotionele ontwikkeling. Mijn ervaring is dat het maken van het kleurenprofiel bij de betrokkenen draagvlak creëert om er ook mee aan de slag te gaan! Om hun handelen en de omgeving van de onderzochte zo aan te passen dat ze zo goed mogelijk op de emotionele behoeften van de cliënt aan kunnen gaan sluiten.

Het SEO-R2 kleurenprofiel zijn de volgende veranderingen aangebracht om het profiel nog gebruiksvriendelijker te maken.

Inhoudelijk komen nu alle itemkaartjes en domeinkaarten overeen met de nieuwste versie van de SEO-R2. De vormgeving is veranderd waardoor de kleuren beter naar voren kunnen komen. Op de domeinkaarten is de uitleg van het betreffende domein opgenomen en daar waar dat van toepassing is de inleidende vraag. De illustratie van de eerste fase is uitgebreid. De “baby” die afgebeeld staat is soms niet passend wanneer voor volwassenen een profiel wordt gemaakt. Daarvoor is de persoon in de “bubbel” toegevoegd.

Het programma bestaat uit:
1 handleiding
13 domeinkaarten
5 fasekaarten
348 item-kaartjes te verdelen over 13 bijbehorende doosjes
42 insteekhoesjes
1 koffertje waarin het bovenstaande makkelijk kan worden meegenomen